စောစီးစွာရှာဖွေကုသသင့်သည့် ကနဦးသွေးချိုဆီးချိုရောဂါ

စောစီးစွာရှာဖွေကုသသင့်သည့် ကနဦးသွေးချိုဆီးချိုရောဂါ

(Pre-Diabetes)

ကနဦး သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ သို့မဟုတ်  အကြိုသွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ (Pre-Diabetes) ဆိုသည်မှာ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ပမာဏ ပုံမှန်ရှိသင့်သည်ထက် များသော်လည်း  သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါဟု သတ်မှတ် ထားသည့်     ပမာဏထက်နည်းသည့်အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ အရွယ်ရောက်ပြီးသူ ၁၄၁ သန်း သို့မဟုတ် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သည် Impaired Glu-cose Tolerance(IGT)  ခေါ်  ဂလူးကိုစ်ဖြင့် စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုခံနိုင်ရည်စွမ်း ချို့ယွင်းနေသည်ကိုတွေ့ရပြီး အမျိုးအစား (၂) သွေးချို၊  ဆီးချို ရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ မြင့်မားသည်ကိုတွေ့ရသည်။   ကနဦး  သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ (Pre-Diabetes) သည် ယနေ့တိုင်လူသိ နည်းသော်လည်း   စောစီးစွာရှာဖွေကာကွယ်ကုသ လျှင် အမျိုးအစား(၂) သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေကို လျှော့ချပေးနိုင်သည်။

ကနဦးသွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါအန္တရာယ်

ကနဦးသွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါရှိသူများသည် ငါးနှစ်အတွင်းသွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ ၅၀ ရာခိုင် နှုန်း အထိမြင့်မားသည်။ မျက်မှောက်ခေတ်တွင်အမျိုးအစား(၂) သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ  ဖြစ်ပွားရသည့် အကြောင်းရင်းများစွာကို     သိရှိလာကြပြီးနောက် ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်သည့်နည်းလမ်းများကို   ရှာဖွေ တွေ့ရှိလာကြသည်။ အမျိုးအစား(၂) သွေးချို၊ ဆီးချို ရောဂါရှင်များသည် ရောဂါရှိကြောင်း မသိရှိခင်ကာလ ကြာရှည်စွာ    ရောဂါလက္ခဏာမပြဘဲ   သွေးတွင်းသကြားဓာတ်များ   မြင့်တက်နိုင်သည်။     ထိုသို့ လက္ခဏာမပြဘဲ ရောဂါငုပ်နေသော ကာလကြာရှည်သည်နှင့်အမျှ သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ၏ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးများဖြစ်သည့်   နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းခြင်း၊  နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း၊    လေသင်တုန်းဖြတ်ခြင်း (ခေါ်) ဦးနှောက်သွေးကြောပိတ်ခြင်း၊   မျက်စိထိခိုက်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ်ထိခိုက်ပျက်စီးခြင်း၊  အာရုံကြော ထိခိုက်ပျက်စီးခြင်းတို့ကို ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် အမျိုးအစား(၂)  သွေးချို၊  ဆီးချိုရောဂါ၏  ကနဦး အဆင့် (Pre-Diabetes) ခေါ် အကြိုသွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါကို စောစီးစွာဖော်ထုတ်ပြီး  ကြိုတင်ကာကွယ်သင့်သည်။

ကနဦးသွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါသတ်မှတ်ချက်များ

အမေရိကန်သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါအသင်း (Ame-rican Diabetes Association - (ADA)) သည် နံနက်စောစောအစာမစားမီ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်  FBS 100–125 mg/dl သို့မဟုတ်   အစာစားပြီး ၂ နာရီ (75g OGTT) 140 – 199 mg /dl သို့မဟုတ်  HbA1c  5.7- 6.4 % တို့အား ကနဦး သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ အခြေအနေဟု သတ်မှတ်ထားသည်။ သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ (Diabetes Mellitus) ဟု သတ်မှတ်ရန် မှာ ≥ 126 mg /dl  သို့မဟုတ် အစာစားပြီး ၂ နာရီ (75g OGTT)  ≥ 200 mg /dl သို့မဟုတ် H bA1c ≥ 6.5 % ဖြစ်သည်။

အမျိုးအစား(၂) သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါကာကွယ်ရေးအတွက် စစ်ဆေးသင့်သူများ

အမျိုးအစား(၂) သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါကာကွယ် ရေးစီမံချက်များအနေဖြင့် အမေရိကန်သွေးချို၊ ဆီးချို ရောဂါအသင်း (ADA) ၏ အကြံပြုချက်မှာအရွယ် ရောက်သူတိုင်း အသက် ၃၅ နှစ်ကျော်လျှင် သွေးချို၊ ဆီးချို  ရောဂါရှိ၊ မရှိစစ်ဆေးရန်ဖြစ်သည်။  အရွယ် ရောက်သူတိုင်း   ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန်  ညွှန်းကိန်း (BMI) ၂၅ ကျော်လျှင် သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးရမည်။   BMI ၂၃  နှင့်အထက်ရှိသူများ၊ သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါမျိုးရိုးရှိသူများ၊ နှလုံးသွေးကြောနှင့်ဆိုင်သော ရောဂါရှိသူများ၊  သွေးတိုးရောဂါရှိသူ များ၊ သွေးတွင်း အဆီဓာတ်များသူများ၊  ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုနည်းသူများ၊  သားဥအိမ်တွင်  ရေအိတ်ရှိ သူအမျိုးသမီးများတွင်  ရောဂါရှိ၊ မရှိ စစ်ဆေးရန် လိုအပ်သည်။  ထို့ပြင်  ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါရှိခဲ့သူ  အမျိုးသမီးများတွင်  ရောဂါဖြစ် နိုင်ခြေပေါ်မူတည်၍ အနည်းဆုံးသုံးနှစ်လျှင် တစ်ကြိမ် စစ်ဆေးရမည်ဖြစ်သည်။

ကနဦးသွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါရှာဖွေနိုင်သည့်နည်းလမ်းများ

သွေးချို၊  ဆီးချိုရောဂါ  ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသူများကို အောက်ဖော်ပြပါစမ်းသပ်မှုများဖြင့် စစ်ဆေးအတည်ပြု နိုင်သည်။

(က) ညမှ နံနက်စောစောအချိန်ထိ(၈ နာရီမှ ၁၀ နာရီကြား) အစာမစားဘဲ  Fasting Blood Sugar (FBS) ဖောက်စစ်ဆေးခြင်း။

(ခ) 75g OGTT (75g ကို အရည်ဖျော်တိုက်ပြီး ၂ နာရီအကြာတွင် သွေးချိုဓာတ် ကို စစ်ဆေးကြည့်ခြင်း။

 (ဂ) HbA1c (သွေးနီဥအတွင်းရှိ သွေးချိုဓာတ်) ကို    စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်းဖြင့်    အမျိုးအစား(၂) သွေးချို၊  ဆီးချိုရောဂါနှင့် ကနဦး  သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ (Pre-diabetes) ကို  စောစီးစွာရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်သည်။ သတိပြုရန်မှာ  Haemoglobinopathy ရောဂါနှင့်သွေးနီဥ ဆဲလ်များပြောင်းလဲမှုကို ထိခိုက်စေသော အခြေအနေများတွင် HbA1c မှန်ကန် မှုအားနည်းနိုင်သည်။

ရောဂါကာကွယ်ကုသခြင်း

ကနဦးသွေးချို၊  ဆီးချိုရောဂါရှိသူများသည်  လ၊ နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း အမျိုးအစား(၂)  သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါဖြစ်ပေါ်ရန် အန္တရာယ်ရှိသူများဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ ကနဦးသွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါဟု သတ်မှတ်သူ များအား အမျိုးအစား(၂)သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို စောင့်ကြည့်ရာ လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ ရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေရှိမှုနှင့်  ရောဂါကာကွယ်ထိန်းသိမ်းနိုင်မှုအပေါ် မူတည်၍ အနည်းဆုံးတစ်နှစ်လျှင် တစ်ကြိမ် သို့မဟုတ် နှစ်ကြိမ်စမ်းသပ်စစ်ဆေးမှုများ    ပြုလုပ်သင့်သည်။ အမျိုးအစား(၂)သွေးချို၊ ဆီးချို ရောဂါရှင် အများစုမှာ အဝလွန်ကဲမှုရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။  အသက်အရွယ်ကြီးလာသည်နှင့်အမျှ   ကိုယ်အလေးချိန်  မြင့်တက် လာခြင်း၊  ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုနည်းပါးလာခြင်းတို့ ကြောင့်ဖြစ်သည်။

အကြံပြုချက်

အမျိုးအစား(၂) သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါကာကွယ် ရေးအတွက် အထက်ဖော်ပြပါရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေရှိသူ များ၊ အဝလွန်သူများ နေထိုင်မှုပုံစံကိုကျန်းမာရေးနှင့်   ညီညွတ်စေရန်ပြောင်းလဲခြင်း (Life   Style Modification) ဖြင့်  ကာကွယ်နိုင်သည်ကို  တွေ့ရ သည်။  အမေရိကန်နိုင်ငံ၌ ပြုလုပ်ခဲ့သော  သုတေသနတစ်ခုဖြစ်သည့် Diabetes  Prevention Program (DPP) တွင် သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေမြင့်မားသည့် အဝလွန်သူများတွင် ကနဦးခန္ဓာကိုယ်အလေး ချိန်၏ ၇  ရာခိုင်နှုန်းကို အနည်းဆုံးလျှော့ချနိုင်ရန် ကျန်းမာရေးနှင့် ညီညွတ်သော ကယ်လိုရီလျော့နည်းသည့် အစားအစာများစားသုံးခြင်းနှင့်    ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု တစ်ရက်လျှင် မိနစ် ၃၀  (တစ်ပတ်လျှင် အနည်းဆုံး မိနစ် ၁၅၀) ပြုလုပ်ခြင်းတို့ဖြင့် တစ်ပတ် လျှင် တစ်ပေါင်  သို့မဟုတ်  နှစ်ပေါင်လျှော့ချနိုင်ခဲ့သည့်အတွက် သုံးနှစ်အတွင်း သွေးချို၊ ဆီးချိုလျှော့ချ နိုင်မှု ၅၈ ရာခိုင်နှုန်းရှိပြီး ၁၀ နှစ်အတွင်း ၃၄  ရာခိုင်နှုန်းနှင့်  ၁၅ နှစ်အတွင်း ၂၇ ရာခိုင်နှုန်းလျှော့ချနိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။ ထို့ပြင် အဆိုပါအပြုအမူများ သည် ကုန်ကျစရိတ်သက်သာပြီး ဘေးကင်းထိရောက် သည့်  အောင်မြင်သောနည်းလမ်းဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။

ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန်လျှော့ချရာတွင် ခြောက်လအတွင်း မူလကိုယ်အလေးချိန်၏ ၇-၁၀ ရာခိုင်နှုန်း အထိ  အနည်းဆုံးလျှော့ချနိုင်လျှင်   သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေအနည်းဆုံးဖြစ်ပြီး ကိုယ်အလေးချိန်ကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းနိုင်ရန်လိုအပ်ကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။ အမျိုးအစား(၂) သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ ကာကွယ်ရေးအတွက် နေ့စဉ်လိုအပ်သည့် ကယ်လိုရီနှင့်သုံးစွဲ သည့် ကယ်လိုရီမျှတစေရန် ချင့်ချိန်စားသောက်သင့်သည်။ 

အသုံးပြုနိုင်သည့်ဆေးဝါးများ

အမျိုးအစား(၂)သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေရှိသူများ   အစားအသောက်ထိန်းညှိခြင်းနှင့်  ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုတို့ဖြင့်     ကိုယ်အလေးချိန်ရေရှည်ထိန်းသိမ်းရန်  ခက်ခဲသူများတွင် Metformin  ကို အသုံးပြုသင့်ကြောင်း  အမေရိကန် သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါအသင်းမှ အကြံပြုထားသည်။ အထူးသဖြင့် အသက် ၂၅ နှင့် ၅၉ နှစ်ကြား BMI ၃၅ နှင့်အထက် ရှိသူများ၊ FBS 110 mg/dl၊  HbA1c 6 နှင့် ကိုယ်ဝန် ဆောင်ဆီးချိုရောဂါရှိဖူးသူများတွင်  သွေးချို၊ ဆီးချို ရောဂါကုသရာတွင်   အသုံးပြုသောဆေးဝါးများကို ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန်လျော့ကျစေသော ဆေးဝါးများအဖြစ် အသုံးပြုလျှင်  အကျိုးရှိကြောင်း  သိရသည်။ တခြားသွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ ကုသသောဆေးဝါးများဖြစ်သည့် α-glucosidase inhibitor၊ Glucagon like Peptide 1 (Liraglutide၊  Semaglutide)၊ Thiazolidinedione  တို့သည်လည်း သွေးချို၊ ဆီးချို ရောဂါဖြစ်နိုင်ချေကို  လျှော့ချပေးနိုင်သဖြင့်  ကနဦး သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါရှိသူများ အသုံးပြုနိုင်သည်။

အမေရိကန်သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါအသင်း(ADA)၏ ဆီးချိုရောဂါကာကွယ်ရေးစီမံချက်အစီအစဉ်များမှ သုံးသပ်ချက်များအရ ကိုယ်အလေးချိန်  ၁ ကီလိုဂရမ်လျှော့ချလျှင် ဆီးချိုရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ ၁၆ ရာခိုင် နှုန်းလျော့ကျနိုင်ပြီး ကိုယ်ဝန်ဆောင်ဆီးချိုရောဂါရှိသူ  အမျိုးသမီးများသည်   BMI  တစ်ယူနစ်တက်လျှင် ဆီးချိုဖြစ်နိုင်ခြေ ၁၈ ရာခိုင်နှုန်းရှိကြောင်း တွေ့ရှိရသဖြင့် ကိုယ်အလေးချိန်လျှော့ချခြင်းသည်  သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါဖြစ်နိုင်သော အန္တရာယ်လျှော့ကျရာတွင်   အရေးပါသော အချက်တစ်ချက်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ကိုယ်အလေးချိန် လျော့ကျစေသော ဆေးဝါးများဖြစ်သည့် (Orlistat၊ Phentermine၊ Topiramate၊ Liraglutide၊ Semaglutide  နှင့် Tirzepatide)   တို့သည်  ကနဦးဆီးချိုရောဂါရှိသူများတွင်   သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ ဖြစ်နိုင်သည့်ပမာဏကို လျှော့ချပေးနိုင်သည်။

သို့ဖြစ်၍ အရွယ်ရောက်သူတိုင်း အသက် ၃၅ နှစ် ကျော်လျှင်  ကနဦးသွေးချို၊  ဆီးချိုရောဂါရှိ၊  မရှိ စစ်ဆေး၍   ဖော်ပြပါ နည်းလမ်းများဖြင့်    ကြိုတင်ကာကွယ်ကုသနိုင်လျှင်  အမျိုးအစား(၂) သွေးချို၊ ဆီးချိုရောဂါ ဖြစ်နိုင်ခြေကို  သိသိသာသာလျှော့ချနိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်း ရေးသား တင်ပြလိုက်ရပါသည်။

ဒေါက်တာသိင်္ဂီကျော်