စည်းနဲ့ ကမ်းနဲ့ မြန်မာစာ
ကန်တော့၊ ကရော်၊ ကော်ရော်
(ယမန်နေ့မှအဆက်)
ကန်၏အနက် ထိ၊ မိ၊ ညီ၊ မျှဖြစ်သည်။ တော့ ၏အနက်လည်း ထိ၊ မိ၊ ညီ၊ မျှပင်ဖြစ်သည်။ ကန်၏အနက်ကို ထောက်ကန်၊ ကျားကန်၊ လှေစသည်၊ ခွာကန်၊ ဘောလုံးကန်၊ ကန်ကျောက်၊ ကိုင်ကန်၊ လျော်ကန် စသည်တို့မှ ကန် ၏အနက်နှင့်ချိန်ကိုက်နိုင်ပါသည်။
တော့၏အနက်ကို ခြင်းလုံးကို တော့သည်၊ ဘောလုံးကို တော့သည်
တို့မှ တော့၏အနက်၊ တော်၊ တော့၊ တောဟူသော တက်ကျသံ စကားသုံးခွန်း၏အနက်တို့နှင့် ဆက်နွှယ်ချင့်နှိုင်း၍ အနက်ဖော်နိုင်ပါသည်။ လိုရင်းကိုချုပ်၍ဆိုရသော် ကန်တော့၏အနက်သည် ထိမိ၊ညီမျှ ဖြစ်သည်။ ကန်တော့သည်ဟုဆိုရာတွင် ထိမိအောင်၊ ဆက်စပ်အောင်၊ ညီမျှအောင်၊ လျော်ကန်အောင်ပြုသည်ဟု ဆိုလိုသည်။ ကံသုံးပါးဖြင့် ပြစ်မှားမိသည်ရှိသော် ထိုအပြစ်ကို ပြေစေကြောင်း၊ ကျူးလွန်မိသော အပြစ်နှင့်အညီမျှသော ကောင်းသောအမှုနှင့် ပေးလျော်ဖြေဖျောက်သည်ကိုပင် ကန်တော့သည်ဟု ဆိုရသည်။ အပြစ်တစ်စုံတစ်ရာ မပြုမိ မကျူးလွန်မပြစ် မှားမိသော်လည်း အသက်ကြီးသော၊ ဂုဏ်ကြီးသောပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ပြုသင့်ပြုထိုက်သော ဝတ်နှင့်အညီ အရိုအသေ ပြုသည်ကိုလည်း ကန်တော့သည်ဟုပင် ဆိုသည်။
ကန်တော့နှင့် အနက်ရောအဓိပ္ပာယ်ပါတူသည့် မြန်မာဝေါဟာရ တစ်ခုမှာ ကရော်ဖြစ်သည်။ ကန်တော့ကို အရိုအသေ ပြုသည်ဟူသော အနက်အဓိပ္ပာယ်ဖြင့်လည်းသုံးသည်။ တစ်စုံတစ်ဦးကို ထိမိ၊ ခိုက်မိ၊ အနှောင့်အယှက်ပြုမိ၊ မရိုသေသည့်သဘော သက်ရောက်သော အပြုအမူတစ်ခုခုပြုမိလျှင်လည်း ကန်တော့၊ ကန်တော့ ဟု ဆိုကြသည်။
ကန်တော့၊ ကန်တော့ ဆိုသောစကားမှာ လူကြီးသုံးစကားဖြစ်သည်။ ကလေးများကမူ ကရော်၊ ကရော်ဟု ဆိုသည်။ က၏အနက်လည်း ထိ၊ မိ၊ ညီ၊ မျှ၊ ရော်၏အနက်လည်း ထိ၊ မိ၊ ညီ၊ မျှဖြစ်သည်။
က၏အနက်ကို လှည်း၊ နွားကသည်၊ မြင်းကသည်၊ ဆင်က၊ မြင်းက၊ မြို့က၊ တောက၊ တစ်ရာမက စသည်တို့မှ က၏အနက်နှင့်လည်းကောင်း ရော်ကို လျှော်နှင့်ဖလှယ်၍ လျော်၏အနက်ကို လျော်ကန်၊ လျော်ညီ၊ သင့်လျော်၊ ပေးလျော်၊ လျော်ကြေး စသည်တို့မှ လျော်၏ အနက်နှင့်လည်းကောင်း ဆက်နွှယ်နှိုင်းချင့် ကြံဆဖော်ထုတ်နိုင်ပါသည်။
ကရော်သည် မူလက အရိုအသေပြုအနက်ဖြစ်ပါသည်။
သို့ရာတွင် ကလေးတို့ သဘာဝအချင်းချင်း နောက်ပြောင်ကျီစယ်၍ တမင်တကာထိခိုက်အောင်ပြုပြီး ကရော်၊ ကရော်ဟု တောင်းပန်ရာမှလှောင်ပြောင်သည့်သဘောဖြစ်သွားသဖြင့် ရော်၊ ကရော်ဟုဆိုလျှင် ကလေးများ နောက်ပြောင်ကျီစယ်ရာတွင် သုံးသောစကား ဖြစ်သွားလေသည်။
ကရော်၏မူလအနက်၊ အဓိပ္ပာယ်သည် အရိုအသေပြုဟူသည်ကို ဘဝင်မကျနိုင်ငြားအံ့ ကရော်မှ ရော်၏ကာရန်အလိုက် က သည် ကော် ဖြစ်သည်ဟု ယူဆရသော ကော်ရော်၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်နှင့် ချိန်ဆနိုင်ရန် ကော်ရော်ဟူသော ဝေါဟာရ အကိုးများစွာ အနက်အောက်ပါ အကိုးလေးငါးခုကို ဖတ်ရှုကြစေလို။
ကောင်းချီးကော်ရော်၊ ဂြိုဟ်ပူဇော်မှ (ပြည်စုန် *၂၉)
ရှိခိုးကော်ရော်၊ ပူဇော်ကြည်စွာ၊ စေတနာဖြင့် (ဘူလင် * ၈၆)
ဝေးကသော်လည်း၊ ကော်ရော်တစ်သီး၊ (ဘူပေါင်း * ၉)
အကျိုးကြီးဟု
အခြင်းသိသိ၊ ဦးရှိကော်ရော်၊ ပူဇော်ဝမ်းမြောက် (ဂါထာ *၄၃)
မိုးမြင့်ကော်ရော်၊ ဝှဲချီးခေါ်သား၊ (ကိုးခန်း * ၅)
မည်တော်ကေတု
မြန်မာစာကို ချစ်မြတ်နိုးတတ်ပါစေ။
ဒေါက်တာထွန်းတင့်